Kadın Hakları’nın ve Hukuku’nun kendini ayrı bir hukuk alanı olarak kabul ettirmesi tabii ki hiç de kolay olmadı. Kadına dair kazanımlar tarihsel süreçte incelendiğinde çoğu zaman (devrin önderi Atatürk hariç) bir erkek eliyle ve yardımıyla da değil, bizzat kadınların kendi mücadelesi, çabası ve direnişi ile kazanıldı. Peki tarihte kadınların haklarını elde edişini incelemeye kalkarsak nelerle karşılaşacağız, gelin bu yazımda buna birlikte bir bakalım.

İlk olarak Antik Dönem’de bize yakın bir coğrafya olan Antik Mezopotamya ve Mısır’da ilk akla gelen özellikle Hammurabi Kanunları oluyor. Oradaki yasal metinlerde bile kadınların belirli hakları olduğunu görüyoruz ancak bu haklar erkeklerle kıyaslandığında sınırlıydı. Antik Mısır’da ise kadınlar mülkiyet edinme, boşanma ve miras hakkı gibi bazı hukuki haklara sahipti, ancak toplumsal roller genellikle kadını ev içi ile sınırlı kılıyordu.

Antik Yunan’da kadınlar genellikle evin içinde kalırdı ve kamusal hayata katılımda sınırlıydı. Roma hukuku’nda ise kadınlar, belirli mülkiyet haklarına sahipti, ancak aile ve toplumsal yaşamda erkeklerin gözetimi altındaydılar. Roma hukuku’nda, kadınların toplumdaki rolleri, evlilik ve miras hukuku açısından önemli düzenlemelere sahipti.

Orta Çağ Avrupa’sına gelindiğinde kadınların hukuki statüsü büyük ölçüde feodal sistem ve dini normlar tarafından belirleniyordu. Kadınlar genellikle evlilik ve miras yoluyla ailelerinin mülkiyetine dahil olurdu. Ancak, bazı bölgelerde kadınlar manastırlarda eğitim alabilir ve kendi mülklerini yönetebilirlerdi. Bu dönemde kilisenin kadına sınırlı bir ölçüde hak tanıdığını görebiliyoruz.

Peki kendi tarihimize baktığımızda Osmanlı Hukuk Sistemi’nde kadın haklarının yeri nasıldı? Şeriat (İslam hukuku) ve örfi hukuk karışımına dayanıyordu. Kadınların miras hakkı, boşanma ve mal varlığı üzerinde bazı hakları vardı, ancak bu haklar sosyal ve dini normlar tarafından kısıtlanıyordu. Yani Orta Çağ benzeri bir yaklaşım ile dinin etkisi ile bir çerçeve çizilen ve sınırlanan kadın haklarını görüyorduk.

19. Yüzyıl’a bakacak olursak artık Modern Dönemde Kadın hakları hareketi birçok batı ülkesinde ortaya çıkmaya başlamıştı. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık’ta kadınların oy kullanma hakkı, eğitim ve çalışma hakları için mücadele başladı. Bu dönemde kadın hakları savunucuları, hukuki eşitlik ve sosyal reformlar için önemli adımlar attı. Bunlar kadın erkek eşitliğine gidilen yolda tarihteki ilk büyük adımlardı.

20.Yüzyıl başlarında ise kadınlar için oy hakkı ve iş gücü hakları gibi temel hukuki haklar kazandı. Birçok ülkede, cinsiyet eşitliği ile ilgili yasalar kabul edildi ve kadınların sosyal ve ekonomik hakları genişletildi. Bu dönemde ayrıca, kadınların cinsellik, boşanma ve şiddet gibi konularda hakları da güçlendirildi.

Günümüz 21. Yüzyıl; ‘Kadın hakları’ global ölçekte önemli bir konu olmaya devam ediyor. Birçok ülkede cinsiyet eşitliği yasaları yürürlüğe girmiş ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile mücadele eden Uluslararası Anlaşmalar ve Örgütler kurulmuştur. Ancak, kadınların eşit haklara sahip olması için hala birçok alanda mücadele edilmekte ve kadınların iş gücüne katılımı, siyasi temsili, aile içi şiddet ve eşit ücret gibi konularda ilerleme kaydedilmeye de devam edilmektedir.

Tarih boyunca görüleceği üzere Kadın hukuku’nun gelişimi, toplumsal değişimlerle yakından ilişkilidir ve bu süreç, toplumların eşitlik anlayışlarının bir yansıması olarak değerlendirilir. Biz her ne kadar dönemleri ve yılları bir çırpıda saysak da bütün bu kazanımların yüzyıllara yayıldığını ve ne kadar büyük zorluklarla nelere mal olarak elde edildiğini biliyoruz. İşte bu doğrultuda yüzyıllarca süren bir mücadelenin kazanımı olan ‘Kadınların’ haklarının bilincine iyice varması, hayatın her alanına kendi gücü ve aklını yayması ve bunların tekrar elinden alınmaya çalışılacağı her türlü uygulamaya direniş göstermesi gerekmektedir. Trafikte, iş hayatında, siyasette, sanatta ve sporda hayatın her anında haklarının ve gücünün farkında olan Kadınlar görmek dileğiyle…

Günümüzde her şey bir değişim içerisinde. Nasıl şu an okuduğumuz bu satırlara artık bir yazılı sayfa yerine dijital bir ekrandan bakabiliyorsak; Hukuk da Kadın da Toplum da bu değişimin bir parçası olarak dönüşümünü sağlıyor ve akışa ayak uyduruyor. Eskiden bu tarz bilgilere erişmek için ne kadar çaba sarf ettiğimizi düşününce, şimdi her şeye bu kadar kolay erişebiliyor olmak hemen hemen herkes için başlıca bir avantaj. O halde bizlere bu avantajı sağlayan teknolojik bir altyapı ile bu imkanlardan faydalanıp bilgiye erişimimizi kolaylaştıran sistemde biz de yerimizi alabiliriz.

Nasıl ki teknoloji ve hayat böylesi bir dönüşüm gösteriyorsa, hukuk da kendince bir değişimin içinde yer alıyor ve günümüz koşullarına ve toplum dinamiklerine göre bir şekilde evrim geçiriyor. Biz de her ne kadar Kadınlara bazı hakları çok öncesinde tanımış bir ülke olsak da kadının kamusal veya özel alanda karşısına çıkan her sıkıntısını o anda hukukla çözemiyor veya çözümde geç kalmış olabiliyoruz. İşte bu nedenle Hukuk da kadına uygulanacak her türlü fiziksel, ruhsal, ekonomik, sosyal, cinsel ve hatta dijital açılardan zarar görmesine sebebiyet verecek ve onu zedeleyecek her şeyi önler nitelikte olmak için bir dönüşüm içinde olmalıdır.

Baktığımız da hukuk da kadın da sürekli hayatın tam içinde her an yer alan ve hatta hayatın kendisi konumundadır. Kadın ile hukuk kavramları bir arada düşünüleceği zaman da aslında yaşamı, yaşam vereni ve çevresindeki her şeyin düzenlendiği bir kurallar bütününü görmemiz mümkün oluyor. Bu bakımdan Kadınların Hakları ve Hukuki Koruma gibi konuların düzenlenmesi ve uygulanması gibi birçok yerde karşımıza çıkacak temel bazı hukuki hususları da bizim sizler için daha anlaşılır kılmamız gerekiyor.

Kadın Hukuku bizim hukuk sistemimiz içerisinde en temel kanun olan Türk Medeni Kanunu’ndan başlayarak Uluslararası sözleşmeler ile her alanda yeni uygulamalar ve düzenlemeler ile karşımıza çıkar. Hatta genel bir çerçeve çizecek olursak;

1. Aile Hukuku ve Kadın: Evlilik, boşanma ve nafaka hakları, Eşitlik ilkesinin aile hukukundaki yeri, Kadınların çocuk bakımı ve ebeveynlik hakları
2. Şiddet ve Kadın: Kadına yönelik şiddet ve hukuki mücadele yolları, Kadına yönelik şiddetle ilgili mevcut yasalar ve uygulamalar, Şiddet mağduru kadınların hukuki ve sosyal destek mekanizmaları
3. Çalışma Hayatında Kadın Hakları: İş yerinde cinsiyet eşitsizliği ve ayrımcılık, Kadınların iş gücüne katılımı ve karşılaştıkları engeller, İş güvencesi ve eşit ücret hakkı
4. Kadın ve Sosyal Güvenlik Hukuku: Kadınların sosyal güvenlik hakları (emeklilik, sağlık sigortası, işsizlik sigortası),Sosyal güvenlik sistemindeki cinsiyet temelli eşitsizlikler
5. Kadınların Eğitim ve Sağlık Hakları: Kadınların eğitim hakkı ve fırsat eşitliği, Kadın sağlığı ve sağlık hizmetlerine erişim, Eğitim ve sağlık alanında cinsiyet eşitsizliği
6. Kadınların Siyasi ve Kamu Hayatındaki Rolü: Kadınların siyasetteki temsili ve eşitlik, Kamu sektöründe kadınların karşılaştığı zorluklar ve fırsatlar
7. Kadınların Ekonomik Hakları ve Girişimcilik: Kadınların ekonomik bağımsızlığı ve girişimcilik fırsatları, Kadın girişimcilerin karşılaştığı hukuki ve ekonomik engeller

Görüldüğü üzere Kadın’ın en temel kanundan başlayarak tüm bu alanlarda mevcut haklarını ve imkanlarını bilmelidir. Kadın sadece Kadın olduğu için bile tüm bu konu başlıkları ile çevrili alanlarda zorluk ve sıkıntı ile karşılaşacaksa da, bir kadın ne kadar bilinçli ve cesur olursa tüm bunların üstesinden gelebileceğini de bilecektir.